ۏيديو جاوي

jom tengok video Jawi ;)

توليسن جاوي دالم سجاره بهاس ملايو TULISAN JAWI DALAM SEJARAH MELAYU


اهلي سجاره مناماكن بهاس ملايو يڠ دتوتوركن فد زمان دهولو سباڬاي بهاس ملايو كونو دان ڤركمبڠن بهاس ايتله يڠ موجودكن بهاس ملايو. ڤارا سرجان سڤرتي سويفت، فركينسون، نيلسون، ويلسون دان لاين٢ ﴿سيدق سنيفف ايت.ال ، 2007﴾ ممفرخايأي بهاوا بهاس ملايو كونو ايت سوده ممفوثاءي حروف دان سيستم توليسن سجق زمان اول فرتومبوهنث ﴿سيد ناقوابالاتس، 1990﴾. توليسن كونو اين، يغ دفرخايأي سأكن-اكن توليسن رنخوغ سفرتي يغ تردافت د سومترا دان توليسن كاوي يغ تردافت د جاوا، دكاتاكن برأصل درفد توليسن كمفوخيا فوربا. توليسن ايت تيدق دافت كيت واريثي كران باهن يغ دجاديكن كرتس فد زمان ايت تيدق برتاهن لاما دان اورغ٢ دهولو كورغ برمينت اونتوق مثيمفنث. لبيه٢ لاضي ببراف مالافتاك سجاره سفرتي فمبيناسأن سخارا سغاج تله دلاكوكن اوليه  كالغن ايستان ترهادف سضالا سسواتو يغ برباو هيندو د فريغكت اول فركمبغن اسلام د كفولاوان اين ﴿هشيم حاج موسى، 1999﴾  

          

اوليه سبب كوجودن حروف دان سيستم توليسن بهاس ملايو فد زمان اول فرتومبوهنث ايت، سقدر اغضفن اهلي سجاره، دافت دروموسكن بهاوا بهاس ملايو بوكن بهاس يغ فنتيغ تتافي “هاثله مروفاكن ساتو درفد لبيه كورغ 200 بهاس دالم كفولاوان ملايو سهاج“. فركمبغن بهاس ملايو كونو دافت دأغضف برمولا فد ابد كتوجوه ماسيهي ﴿هشيم حاج موسى، 1997﴾. اد امفت باتو برسورت تيغضالن ابد اين. باتو برسورت يغ فرتام، دجومفأي د كدوكن بوكيت د كاكي بوكيت سيضونتغ، برتاريخ 683 ماسيهي; باتو برسورت يغ كدوا دجومفأي د تالغ تووو، فلامبغ، برتاريخ 684 ماسيهي; باتو برسورت يغ كتيض دجومفأي د كارغ براهي، جمبي، برتاريخ 686 ماسيهي; دان باتو برسورت يغ كامفت دتموقن د كوتا كافور، بغك، برتاريخ 686 ماسيهي جوض. كسموا باتو برسورت ايت ترتوليس دغن حروف قالي ﴿فللاۏا﴾ ايايت حروف اورغ فللاۏا د سلتن اينديا ﴿هشيم حاج موسى، 1992،1992﴾. بهاس يغ تردافت فد باتو٢ برسورت ايت ترلالو جاوه بربيذا درفد بهاس ملايو كيني. فارا سرجان مغغضفث سباضاي خونتوه بهاس ملايو كونو. سبواه باتو برسورت لاضي دجومفأي د ضنداسولي، جاوا تغه. باتو برسورت ايت دتوليس دغن حروف ناضيري. حروف اين برأصل دري اوتارا اينديا دان ممفوثاءي هوبوغن رافت دغن اضام بودا. باتو برسورت ايت دأغضف سباضاي فثاتا “بتاف جاوهث فغاروه بهاس ملايو كتيك ايت، سهيغض سوده سمفأي كتغه-تغه فولاو جاوا، ساتو تمفت يغ بهاس دايرهث امت برلاينن سام سكالي .

 

باتو-باتو برسورت د اتس ممفرليهتكن بهاوا بهاس ملايو كونو مغضوناكن توليسن يغ دباوا دري اينديا. باتو برسورت برتاريخ 1356 ماسيهي يغ دتموكن د فاضر رويوغ دان باتو برسورت ﴿نيسن﴾ برتاريخ 1380 ماسيهي د ميث توجوه، اخيه، منونجوقكن بهاوا توليسن ايت موغكين دضوناكن هيغض ابد كامفت بلس. خاتتن فغمبارا خينا فولا، سفرتي ا -ثيغ يغ فرنه سيغضه د سريويجيا فد تاهون 672 ماسيهي، سرتا ببراف بوقتي سجاره يغ لاين، منونجوقكن وجودث كات ملايو ﴿مو-لو-يو﴾ دان لواسث قغضوناان بهاس ملايو كونو سجق ابد كتوجوه لاضي. اوليه سبب حال اين جوضله مك سرجان٢ كيت برفندافت بهاوا بهاس ملايو سوده منجادي بهاس فرانتارأن ﴿ليغضوا فرنخا﴾ لبيه اول دري كورون كتيض بلس. فروفيسور اسماعيل حسين ممبوات كسيمفولن:
مك دافتله كيت اغضف سباضاي ساتو حال يغ فستي، بهاوا دالم ابد كتوجوه دان دالم ابد٢ برايكوتث، بهاس ملايو سوده دافت دان ميمغ دضوناكن سباضاي بهاس فغنتر كبودايان، سداغ دالم حال٢ ترتنتو دفرضوناكن جوض بهاس ايت اونتوق كفرلوان سدميكيان د دايره٢ يغ بوكن ترماسوق دايره بهاس ملايو يغ سبنرث

 

باضايمانافون، كثاتأن د اتس تيدق منونجوقكن كفد كيت كتيغضين بهاس ملايو كتيك مغضوناكن حروف يغ دباوا دري اينديا ايت. باتو نيسن ميث توجوه يغ برتاريخ 1380 ماسيهي دان ماسيه مغضوناكن حروف فللاؤا، موغكين ممبوقتيكن بهاوا بهاس ملايو سوده بضيتو تيغضي سهيغض دافت منجادي بهاس فثاتأن فويسي يغ هالوس“ تتافي تيدكله سبانديغ دغن موتو بهاس فد باتو برسورت ترغضانو، يغ 83 تاهون لبيه اول درفد باتو نيسن ميث توجوه. فنموان ايت اداله لبيه دكت دغن ضاي بهاس ملايو كيني دان كملايوان بهاسث جوض جلس. سباليقث، ضاي بهاس يغ تردافت فد باتو نيسن ميث توجوه اياله ضاي بهاس فرا-اسلام.

 

لبيه مناريق لاضي افابيلا كيت فيكيركن فنداغن فروفيسور سيد محمد ناضويب الاتتس ﴿1990﴾ يغ مغاتكن بهاوا سبلوم اسلام تيبا د كفولاوان ملايو، تياد تردافت سواتو بهاس عموم يغ دافت دضلر بهاس ملايو. تردافت فندافت لاين مغاتكن اورغ ملايو سبلوم كداتاغن اسلام دكاتضوريكن سباضاي بوتا حروف. منوروت بلياو،
"بهاس ‘ملايو كونو' يغ دفيكيركن اورغ ايت سبنرث تياد دافت دروموسكن سباضاي ملايو، كران زمان ايت نمفقث بلوم تيمبول كونسيف بهاس ملايو. فراسستي٢ كالا سبلوم اسلام تياد ممبري كسيمفولن يغ خوكوف دان جلس ترهادف بنتوق صفة بهاس اورغ ملايو; هاث سأوله-اوله توليسن٢ يغ ترفاهت فدث، اداله بنتوق صفة بهاس خمفوران بهاس فالي دان لاين٢ يغ موغكين فولا مروفاكن بهاس ضولوغن ترتنتو يغ تياد ممبايغكن بهاس اورغ سهاري-هاري. نمفقث بسر فولا كموغكينن بهاوا فد زمان فرا-اسلام تياد تردافت ساتو توليسن توغضل، ساتو ابجد، يغ مثاتو فادو سرتا دغن كوكوهث مغيكت بهاس مليفوتي ضولوغن٢ يغ داقت دبري ضلرن ملايو.


فنموان باهن سجاره اين منجلسكن تنتغ كدودوكن بهاس ملايو سرتا توليسنث سبلوم كمونخولن توليسن جاوي. فرتام، بهاس ملايو مولا تومبوه فد ابد كتوجوه ماسيهي. كدوا، ابد كتوجوه هيغض ابد كدوا بلس مروفاكن تاهف فركمبغنث سخارا ايؤولوسي. فد تاهف اين بهاس ملايو بركموغكينن منجادي بهاس فرانتارأن د كفولاوان ملايو تتافي بلوم دافت مثاايغي بهاس جاوا يغ تربوقتي لبيه ماجو. والاوفون بهاس ملايو بلوم دافت مثاتوكن فلباضاي بهاس دايره يغ تردافت د كفولاوان اين، بهاس ملايو برمولا، سخارا ايؤولوسي، منجادي بهاس علمو فغتاهوان تتافي بلوم بوليه دأغضف سباضاي بهاس علمو فغتاهوان يغ سبنرث. كتيك، بهاس ملايو مغضوناكن برباضاي-باضاي توليسن تتافي بلوم ممفوثاءي ساتو سيستم توليسن يغ فركتيس ﴿ايدور دجامريس، ﴿1980﴾ دان اسماعيل حسين، ﴿1981﴾

 

كمونخولن توليسن جاوي ممبوك لمبارن بارو دالم سجاره بهاس ملايو. سبواه باتو برسورت دجومفأي فد تاهون 1899 مسيحي د سوغاي تراسات، كيرا٢، 32 كيلوميتر دري موارا سوغاي ترغضانو. فد باتو ايت ترفاهت حروف عرب-ملايو دأغضف توليسن جاوي ترتوا د اسيا تغضارا. باتو برسورت ايت برتاريخ جمعة، 4 رجب 702 هجرة برسمأن دغن 22 فيبرواري 1303 مسيحي. اينتي باتو برسورت ايت برتوليس فغعمومن سفولوه فصل “شرط اوندغ٢“. فغعمومن ايت دمولاكن دغن فراشتهارن سوفاي سموا راج دان اورغ بسر يقين دان برفضغ تضوه فد اضام اسلام دان اجرن رسول الله صلى الله عليه وسلم.

 

فنموان اين برمعنى، سبلوم تاهون 1303 مسيحي، سكوراغ-كورغث د ترغضانو، سوده اد اورغ يغ مغتاهوي اتاو بوليه ممباخ توليسن جاوي. فركارا اينله دافت دروموسكن بهاوا فنوليسن بهاس ملايو تله مغالمي ببراف فروبهن دان مغضوناكن ببراف جنيس حروف يغ ساليغ برضنتي. توليسن يغ مولا دفاكاي اداله توليسن فللاؤا يغ برأصل دري اينديا. توليسن فللاؤا اين كمودين مغالمي فروبهن. اوليه ايت، تيمبول جنيس٢ توليسن سفرتي برايكوت توليسن رنخوغ، توليسن فللاؤا، توليسن كاوي، توليسن جاوي، دان توليسن رومي ﴿هشيم حاج موسى، 1996﴾.

 

منوروت امت جوهري موعين ﴿1996﴾ توليسن جاوي تله دضوناكن اوليه اورغ ملايو دالم برباضاي-باضاي جنيس لافغن دان كضياتن فنوليسن. بهكن اونتوق كسنين جوض توليسن اين دضوناكن، ايايت فد سني خط باضي مغهياسي محراب، د دينديغ دالم مسجد، باتو نيسن دان سأومفاماث. دالم سجاره ملايو ﴿هشيم موسى، 1996﴾ دخاتتكن بهاوا توليسن جاوي تله دضوناكن اونتوق فركارا برايكوت:

1. فراسستي اتاو باتو برسورت. خونتوهث فراسستي ترغضانو يغ تله دتموي د سوغاي
تراسات، كوالا برغ، هولو ترغضانو.

2. باتو هيدوف. توليسن اين تردافت فد باتو هيدوف يغ دتموي د فغكالن كمفاس،
نضري سمبيلن.

3. باتو نيسن. اين باثق تردافت د برباضاي-باضاي تمفت بكس برديريث كراجأن-
كراجأن اسلام فد زمان سيلم.

4. مات واغ، تراوتما واغ امس دان فراق. فد مات واغ اين داوكير نام راج ملايو
يغ ممرينته دغن مغضوناكن توليسن جاوي سفرتي نام سلطان موزففر شه،
منصور شاه دان لاين٢

5. سورت كيريمن انتارا راج. اين باثق دبوات بوكن سهاج انتارا راج ملايو تتافي جوض
دغن راج٢ د تمفت لاين سفرتي راج ملايو دغن راج البرتغال اتاو راج ايغضريس
اتاو راج٢ لاين.

6. كتاب دان بوكو. جنيس اين يغ فاليغ باثق تردافت سام اد دالم بنتوق مانوسكريف
﴿برتوليسن تاغن﴾ اتاو خف باتو.

7. سورت-سورت فرجنجين انتارا راج دان نضارا د عالم ملايو.

8. خاتتن-خاتتن فميليكن دان فرداضغن تراوتما د فلابوهن دان كافل٢
فرداضغن.

9. سورت خبر دان مجله سفرتي سورت خبر علامت لنكافوري، مجله بستان عريفين،
سورت خبر جاوي فرانقن دان مجله الامام.

10. فياضم دان تيك س فماشهورن. خونتوهث سفرتي توليسن فد تيك س خيري يغ دباخكن كتيك ملنتيق سساورغ ايت منجادي فمبسر.

 

حاصيل خاتتن ترسبوت جلس منونجوقكن بهاوا توليسن جاوي فد وقتو ايت دضوناكن دغن ملواس دالم اوروسن٢ فنتيغ سهيغض دأغضف ساتو توليسن يغ هيبت د كفولاوان تانه ملايو دان نوسنتارا. فغضوناان يغ ملواس ايت تله مناريق فرهاتين فنوليس٢ تمفتن دان لوار نضري سفرتي و.ض سهيللابر ﴿1925﴾ اونتوق منوليس بوكو ايؤولوتياون اوف ملي سفيلليغ، ر.ج. ويلكينسون دان وينستيدت دغن تربيتن كاموس جاوي ملايو-ايغضريس ﴿1901،1903، 1913، 1939﴾ يغ ماسيه مغضوناكن ۏرسي ايجأن جاوي توا. سهيغض كيني فثلارسن توليسن جاوي دبوات دري ماس ك سماس اوليه توكوه ترسوهور جاوي ايايت احمد بن متهلوب اتاو لبيه دكنلي سباضاي فق متهلوب. سومبغن بلياو دالم اوسها ممرتبتكن توليسن جاوي ساغت بسر ممندغكن كراجأن مليسيا كيني سماكين ضيات منخاري ساتو الترناتيف اونتوق مموليهكن توليسن جاوي سجق درفد فريغكت سكوله رنده.

 

سباضاي كسيمفولن، سمنجق توليسن رومي سماكين برتافق د دنيا ملايو، توليسن جاوي كيني دفليهارا تراوتماث اونتوق واخان كاضامأن دان كبودايان ملايو د نضري-نضري تريغضناو، كلنتن، قدح، فرليس دان جوهر د مليسيا، فتنا د تايلاند، دان جوض سولو دان ماراوي د الفلبين. فلباضاي اوسها دجالنكن اونتوق مغهيدوفكن كمبالي توليسن جاوي د مليسيا دان بروني دسببكن فراننث يغ فنتيغ دالم ليغكوغن بوديا ملايو دان اسلام، ميثلث "فدومن ايجأن جاوي يغ دسمفورناكن" سباضاي ضنتي ايجأن زءبا يغ دفركنلكن اوليه ديوان بهاس دان فوستاك فد تاهون 1986. توليسن جاوي جوض كليهاتن د موك بلاكغ واغ كرتس ريغضيت مليسيا دان دولر بروني.
"
كيت تيدق فرلو ممبواغ اتاو منيغضلكن توليسن جاوي والاوفون ملايو عامث مغضوناكن توليسن رومي. اين اداله كران توليسن جاوي اداله كفوثان كيت دان مروفاكن سباهاضين درفد واريثن كيت."


فرهاتين فنوه مغناءي نصيب توليسن جاوي اوليه توكوه بهاس ملايو فندتا زءبا دالم مقدمة بوكو فندوان ممباخ دان منوليس جاوي ﴿1957﴾ مغيمباو كمبالي اكر-اومبيث د زمان كراجأن ماجفاهيت، إندونيسيا كورغ برمينت دغن توليسن جاوي يغ دفندغ اوليه مشاركت ستيمفت سباضاي "كامفوغان" دان تيدق سأغضون، سإينداه دان سماشهور توليسن جاوا. والاو اففون، توليسن جاوي ماسيه دضوناكن سخارا ملواس د مدرسه-مدرسه تراديسيونال د سلوروه جاوا، تتافي دالم بنتوق لاينن يغ برنام فيضون.

 

سأورغ فاكر توليسن جاوي بربغسا كوريا، فروف دوكتور كغ كيوغ سيوق، درفد فوسن اونيؤرسيتي اوف فورياضن ستودايس، مولا مغكاجي توليسن جاوي سجق 1974 دان مغغضفث سباضاي ساتو كاونيكن ميليق مليسيا. منوروتث، توليسن جاوي سداغ "تنت" دان جك كادأن ايت برتروسن، اي موغكين فوفوس ساتو هاري ننتي. منوروتث، "مليسيا فرلو منديديق ضينراسي مودا دالم توليسن جاوي. سكارغ ترلالو راماي فاكر ساي كنالي سوده برسارا تنفا اد فغضنتي. بيلا فاكر سوده تياد، سيافا اكن منراجوا اوسها فمليهارأن توليسن جاوي ننتي؟"

Tiada ulasan:

Catat Ulasan